Suudi Arabistan’dan dev fon hamlesi

Suudi Arabistan’da ekonomiden sosyal düzene her şeyi 80 yılı aşkın süredir petrol belirliyor. Ancak Veliaht Prens Muhammed bin Selman, ülkenin ekonomisini petrol bağımlılığından arındırmak için kolları sıvadı.

Hafta başında açıklanan plan, ‘petrodolar’ ülkesinde bugüne kadar görülmemiş bir değişim rüzgârı estirebilir. Tabii, “Değişim için önce insan ve kadın haklarında iyileşme lazım” eleştirisi yapanların sayısı hiç de az değil.

Suudi Arabistan ekonomisi on yıllardır ‘petrodolar’lara ( petrol satışlarından elde edilen gelir) bağımlı. Fakat petrolden uzaklaşarak ekonomik gelirlerini çeşitlendirmek isteyen Arabistan, ekonomik yapısında köklü değişime gidecek uzun vadeli bir plan açıkladı. “Suudi Vizyonu 2030” adlı plan, Suudi Bakanlar Kurulu tarafından hafta başında kabul edildi. Petrole bağımlılığı azaltmak için enerji devi Aramco’nun özelleştirilmesinden, vergi artışı ve harcama kesintilerine birçok adım gündemde. Plan başarılı olursa, Suudi Arabistan bugün ekonomisindeki en değerli varlık olan petrolden uzaklaşmış olacak.

100 MİLYAR $ AÇIK

Petrol fiyatlarındaki düşüş, en çok ekonomisi petrole bağımlı ülkeleri vurdu. Ve tabii hiçbir ülke bu düşüşten dünyanın en büyük petrol üreticisi Suudi Arabistan kadar etkilenmedi. Düşen fiyatlara rağmen bütçesinin yaklaşık dörtte üçü petrol gelirlerinden sağlanan ülke için bazı analistler, “Düşük petrol fiyatlarının uzun süre devam etmesi Krallığın sonunu getirebilir” yorumunu dahi yapıyor. Uzun yıllar yüksek petrol fiyatlarının refahını süren Suudi Arabistan, bugünkü fiyatlarla 100 milyar dolarlık bir bütçe açığı ile karşı karşıya. Bu açık nedeniyle ülkede hem bazı devlet destekleri kısılırken, uzun süredir ilk kez dış kredi alındı. Gençler arasındaki işsizliğin yüzde 30’a dayandığı ve toplumsal gerilimden endişe edilen bu dönemde 30 yaşındaki Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, şapkadan iki yeni plan çıkardı: Aramco’nun özelleştirilmesi ve 2 trilyon dolarlık dev fon projesi.

1 NUMARALI HALKA ARZ

Vizyon 2030’un en dikkat çeken ve tartışmalı unsuru Suudi Arabistan devlet petrol şirketi Aramco’nun halka arzı. Dünyanın en büyük enerji şirketi olan Aramco, hisselerinin yüzde 5’ini New York’ta halka arz etmeyi planlıyor. Aramco’nun değeri en muhafazakâr tahminler ile 2.5 trilyon dolar olarak hesaplanıyor. Bu hesaplama dikkate alındığında, yüzde 5 hissenin halka arz büyüklüğü 125 milyar dolar olabilir. Günlük 12 milyon varil petrol pompalama kapasitesine sahip şirket, bu anlamda en yakın rakibini ikiye katlıyor. Ayrıca Arabistan, petrol çıkarmanın en ucuz olduğu ülkeler arasında yer alıyor. Şeffaflık anlamında dünyanın en kapalı şirketlerinden biri olan Aramco’nun, halka arz sayesinde daha açık olması ve sonuçlarını düzenli olarak kamuoyu ile paylaşması da hedefler arasında. Aramco’nun 260 milyar varil olduğu açıklanan ham petrol rezervi ise Exxon’a ait rezervlerin hemen hemen 10 katı büyüklüğe tekabül ediyor. Bloomberg’de yer alan habere göre, önümüzdeki altı ayda Aramco ve iştiraklerinin nasıl halka arz edileceği ayrı bir program açıklanacak.

2 TRİLYON DOLARLIK FON OLUŞTURULACAK

Ülke kaynaklarının çeşitlendirilmesini hedefleyen Riyad, bu amaçla 2 trilyon dolarlık kraliyet bütçe fonunu oluşturacak. Petrol devi Aramco varlıklarının eklenmesiyle zaman içerisinde fonun 2 trilyon doları aşkın varlığa sahip olması öngörülürken; bu Google, Apple, Microsoft ve Berkshire Hathaway’den oluşan dünyanın en büyük dört halka açık şirketinin toplamını satın almaya yetecek değere karşılık geliyor. Suudi Arabistan, fonla dünyanın dört bir yanında çeşitli yatırımlar yapacak. Merkezi Kral Abdullah Finans Bölgesi’nde olması planlanan dev fonun, petrol dışı varlıklarla çeşitlendirme yaparak, Krallığın bugünkü petrol bağımlılığını azaltmayı garantiye alması hedefleniyor. Ulusal Varlık Fonu Enstitüsü’ne göre, 847 milyar dolarlık değeri ile bugün ulusal varlık fonları içinde dünyanın en büyüğü Norveç Emekli Sandığı. Kraliyet Fonu, 2 trilyon dolar ile dünyanın en büyük fonu olabilir. Vizyon 2030’da, lüks ürünler, tütün ve gazlı içeceklerin satışına ek ücretler getirilmesi, Suudi sermayesinin küresel piyasalarda daha hızlı dolaşması, eğitim sisteminde reform yapılması ve yabancılar için Green card benzeri bir program çıkarılması gibi adımlar da öngörülüyor.

PR TAKTİĞİ Mİ?

Independent Gazetesi, Suudilerin ekonomiyi petrolden uzaklaştırma ve modernleşme çabalarının “PR taktiği” olduğunu savunan makalesinde, “Yıllardır petrol analistleri Suudi rezervlerinin Krallığın iddia ettiği seviyede olmadığını ima ediyor. Riyad’daki ABD elçiliğinin, Suudi petrol rezervlerinin inanmamızı istediklerinden yüzde 40 daha az olabileceğine yönelik Washington’a yaptığı uyarı Wikileaks’te ortaya çıkmıştı. Bunun kaynağı da Aramco’nun petrol arama eski Başkanı Sedat el-Huseyni’ydi” ifadeleri yer aldı. Makalede, Washington Post’un bir haberine de atıfta bulunularak, Suudilerin Washington’daki en iyi hukuk, lobicilik ve halkla ilişkiler şirketlerine ülkeye yabancı yatırım çekmek için milyonlarca dolar harcadığı anımsatıldı.

ÖNCE KADIN HAKLARI

Suudi Arabistan’ın ekonomiyi modernleştirme planına yönelik eleştiriler arasında, ülkenin insan ve kadın hakları gibi konulardaki tutumu başı çekiyor. Ekonomide modernliğin sağlanması için önce ülkenin liberalleşmesi ve şeffaflaşması gerektiği savunularak, aynı zamanda sosyal reformlar yapılması gerektiğine dikkat çekiliyor. Halen kadınların araba sürmesinin dahi yasak olduğu ülkede, kadın haklarına yönelik kısıtlamalar, gelişmenin önündeki en büyük engellerin başında sayılıyor.

Hürriyet