İlk kadın mimarlardan Mualla Eyüboğlu’na saygı duruşu

Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü (İAE), mimarlık, tarih, kent çalışmaları, müzik ve sinema gibi farklı alanlarda İstanbul üzerine yapılan bilimsel çalışmaları araştırmacılar, öğrenciler ve tüm ilgililerle buluşturduğu “Arka Oda Toplantıları”na kaldığı yerden devam ediyor.

Türkiye’nin ilk kadın mimarlarından Mualla Eyüboğlu gündemde

İstanbul araştırmalarına farklı bir boyut kazandırmak amacıyla hayata geçirilen serinin “Fakat bir an içinde yaşamak: Mimar-Restoratör Mualla Eyüboğlu (1919-2009)” başlıklı ilk konuşması, Türkiye’nin önde gelen mimar ve restoratörlerinden Mualla Eyüboğlu’na odaklanıyor. Yarın (23 Ekim 2024, Çarşamba günü) saat 19.00’da çevrimiçi olarak gerçekleşecek ve İAE’nin YouTube kanalından canlı yayınlanacak etkinlik, Eyüboğlu’nun mesleki hayatını ve Cumhuriyet dönemi mimarlık düşün ve uygulama ortamını detaylı bir şekilde ele alacak.

Mualla Eyüboğlu’nun mirası

Etkinlik, 1940’larda Türkiye’de Köy Enstitüleri’nin kuruluşunda bulunan ve kariyerinin ilerleyen dönemlerinde Topkapı Sarayı ve Rumelihisarı gibi önemli Osmanlı eserlerinin restorasyon projelerinde görev alan Mualla Eyüboğlu’nun yaşamına ve çalışmalarına dair derinlemesine bir bakış sunacak.

“Arka Oda Toplantıları”nın yeni sezondaki ilk etkinliğinde, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün yayımladığı Kurmak ve Onarmak: Mimar-Restoratör Mualla Eyüboğlu (1919-2009) kitabının yazarları Işıl Çokuğraş ve İrem Gençer ile kitabın editörü Yonca Güneş Yücel bir araya gelerek kitabın temalarını ve Eyüboğlu’nun kişisel arşivine dair araştırma süreçlerini tartışacak. Otobiyografik notlar, mesleki defterler, çizimler ve yapı fotoğrafları gibi pek çok özgün belge üzerinden, Eyüboğlu’nun mimarlık dünyasına katkıları masaya yatırılacak. “Arka Oda Toplantıları” önümüzdeki aylarda farklı konularla devam edecek. Konuşma, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün YouTube kanalından canlı olarak yayınlanacak.

Mualla Eyüboğlu kimdir?

Mualla Eyüboğlu (1919–2009) Türkiye’de ismi anılan az sayıdaki kadın mimarlardandır. Geniş bir kesim tarafından tanınmasının nedeni ise Sabahattin ve Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun kız kardeşi olmasıdır. 2009’daki ölümünden sonra yayımlanan yazılarda Köy Enstitüleri’nin kuruluşunda yer alan ve Topkapı Sarayı Harem Dairesi’ni restore eden, Türkiye’nin ilk kadın mimarlarından biri olarak anıldı.

Köy enstitülerinin kadın mimarı

Cumhuriyet dönemi sanatçı ve aydınları ile yakın ilişkileri ve en çok da Beyoğlu’nda eşi Robert Anhegger ile birlikte topladıkları Anadolu folklorunu yansıtan eserlerle dolu olan Doğan Apartmanı’ndaki evleri ile hatırlanıyor. Bu evi ziyaret edenlerin çeşitliliği bile Mualla Eyüboğlu’nun neden meslek camiasının dışında da bu kadar tanındığını ortaya koyuyor. Alışkın olduğumuz Cumhuriyet mimarı profilinden çok farklı, kendine özgü bir yol ve kimlik inşa etmiş, her ortamda da bunu ifade etmekten gurur duymuş biri Mualla Eyüboğlu Köy Enstitüleri’ndeki görevi Hasanoğlan ile sınırlı değildi.

Edirne’den Kars’a kadar Köy Enstitüleri’ne bağlı köy okullarının inşaatlarını kontrol etmiş ve kendi deyişi ile “bu sayede Anadolu’yu tanımış.” Notlarına göre çalıştığı enstitülerin içinde Ladik (Samsun), Beşikdüzü (Trabzon), Akçadağ (Malatya), Dicle (Diyarbakır) ve Arifiye (İzmit)108 Köy Enstitüleri bulunmaktadır. Kızılçullu (İzmir), Cilavuz (Kars), Çifteler (Eskişehir), Gönen (Burdur), Aksu (Antalya), Gölköy (Kastamonu), Kepirtepe (Edirne) ve İvriz (Konya) Köy Enstitüleri’nde gezici inşaat derslerinin yanı sıra köy okulu inşaatlarının da kontrolörlüğünü yürütmüş. Ortaklar (Aydın) Köy Enstitüsü’nün yer seçimini ve vaziyet planını hazırlamış, dershaneler ve öğretmen evlerini inşa etmiş. Pulur (Erzurum) Köy Enstitüsü’nün vaziyet planının yanı sıra çeşme ve dersliklerini yapmış.

Tahir Tuğ’un projesi ile gerçekleştirilen Savaştepe (Balıkesir) Köy Enstitüsü’nün de vaziyet planını hazırlamış. Pazarören (Kayseri) Köy Enstitüsü’nü ise Ahsen Yapanar ile birlikte gerçekleştirmiş. Vaziyet planı, veli yatakhanesi, idare binası, dershaneler, yatakhaneler, atölyeler ve misafirhaneyi otobiyografi notlarında eserlerinin arasında listelemiş…

Işıl Çokuğraş kimdir?

İTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü’nden 2005 yılında mezun oldu. 2008’de aynı üniversitede Mimari Tasarım yüksek lisans programını bitirdi. 2013’te YTÜ Mimarlık Tarihi ve Kuramı programından doktora derecesi aldı. Aynı üniversitenin Mimarlık Bölümü’ndeki öğretim üyeliği görevini doçent unvanı ile sürdürüyor. Doktora tezini temel alan ve İAE’nin yayımladığı Bekâr Odaları ve Meyhaneler. Osmanlı İstanbulu’nda Marjinalite ve Mekân (1789–1839) (2016) kitabının yazarıdır.

Ceylan İrem Gençer kimdir?

İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nden 2004 yılında mezun oldu. Aynı üniversitede 2006 yılında restorasyon yüksek lisans programını, 2012 yılında ise restorasyon doktora programını tamamladı. YTÜ Mimarlık Bölümü’ndeki öğretim üyeliği görevini doçent unvanı ile sürdürüyor.

Yonca Güneş Yücel kimdir?

İstanbul Gelişim Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak görev yapan Yücel, aynı zamanda ANAMED’de doktora sonrası araştırma bursu kapsamında Selçuk Emden Fotoğraf Koleksiyonu üzerine de çalışmaktadır. Feminist teori, arşivcilik, kültürel miras ve kültürel çalışmalar gibi alanlarda uzmanlaşmıştır. Türkiye’de kültürel mirasın korunması ve arşiv çalışmaları alanında önde gelen kurumlarla profesyonel iş birliği kurarak sosyo-kültürel alana katkılar sunmaktadır.