‘İnşaat sektörü çöktü! Ayağa kaldıralım derseniz…’

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, yelkenlerin tarıma çevrilmesi gerektiğini bildirerek, “Ekonomik açıdan sıkıntılı bir süreçten geçiyoruz. Bu krizin bir farklı tarafı var. Bu krizde et pahalı, meyve, sebze pahalı, ekmek pahalı. Pazar yangın yerine dönmüş durumda. Bu krizi kısa zamanda atlatmak istiyorsak eti, meyveyi, sebzeyi, ekmeği ucuzlatmamız lazım. Gıdayı ucuzlatmamız gerekiyor. Bunu yapamazsak kriz daha uzun sürer. Bunu yapmanın yolları belli. Öncelikle çiftçimizin sorunlarını çözmemiz, çiftçimizi tarlada tutmamız lazım” dedi.

Bayraktar, Birlik merkezinde düzenlediği basın toplantısında, Ramazan ayı öncesinde üretici ve market fiyatlarını açıkladı, Ramazan ayında görülebilecek gıda fiyat artışları konusunda uyarılarda bulundu.

Ramazan nedeniyle tüm gözlerin gıda fiyatlarına çevrildiğini bildiren Bayraktar, “Fiyatları açıklamaktaki amacımız, fiyat artışlarının üreticilerimizden mi, yoksa aracı veya perakendecilerden mi kaynaklandığı konusunda doğru bilgiler sunmak, tüketicinin ödediği fiyattan üreticilerimizin ne derece yararlanabildiğini ortaya koymak, suni fiyat artışlarını önlemektir” diye konuştu.

Şemsi Bayraktar, 2007 yılından bu yana, Ramazan öncesi fırsatçılığa izin verilmemesi konusunda çalışmalar yapan Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin, bu Ramazan boyunca da üretici ve market fiyatlarını takip edeceğini, fiyatların spekülasyonla yükselmesini önlemek için kamuoyunu bilgilendirmeye devam edeceklerini vurguladı.

“En büyük sorunlarımız yapısal sorunlar ve girdi maliyetleri”

Bayraktar, “Bildiğiniz gibi, en büyük sorunlarımız yapısal sorunlarımızın çözülememiş olması ve girdi maliyetleridir. Üretim planlaması yapamıyoruz. Maliyetlerimizi düşüremiyoruz. Bunlar olmayınca fiyat istikrarını da gelir istikrarını da sağlayamıyoruz. Ürünümüz para etmediği için çiftçimiz kazanamıyor, buna rağmen tarladan markete olan zincirin kısaltılmaması ve buradaki çarpıklığın giderilememesi yüzünden tüketicimiz de makul fiyatlarla ürün satın alamıyor.

Biz bunu hep dile getiriyoruz. Son 12 yıldır, her ay araştırma yapıyor ve kamuoyuna açıklıyoruz” diye konuştu.

“Bu dönemin yaşanan diğer ekonomik krizlerden farkı”

“Ekonomik açıdan sıkıntılı bir süreçten geçiyoruz. Bu dönemin yaşanan diğer ekonomik krizlerden bir farkı var. Bunu açıkça ortaya koymak lazım” diyen Bayraktar, şöyle devam etti:

“O dönemlerde et, sebze, meyve, ekmek gibi temel gıda ürünleri ucuzdu. Diğer krizlerde insanlarımız ucuz et bulabildiler. Ucuz meyve, sebze bulabildiler. Ucuz ekmeğe ulaşabildiler. Türkiye bu krizleri böylece aştı. Buzdolabı ihtiyaçlarını ertelediler, elbise ihtiyaçlarını, araba ihtiyaçlarını ertelediler ancak çoluk çocuklarının karnını doyurabildiler. Çünkü et ucuzdu meyve, sebze ucuzdu ekmek ucuzdu karınlarını doyurabildiler.

Şimdi bu krizin bir farklı tarafı var. Bu krizde et pahalı, meyve, sebze pahalı, ekmek pahalı. Dolayısıyla pazar yangın yerine dönmüş durumda. Şimdi, pazar alev gibi yanıyor. İnsanlarımız karınlarını doyuramıyor. Biz bu krizi kısa zamanda atlatmak istiyorsak eti ucuzlatmamız lazım, meyveyi sebzeyi ucuzlatmamız lazım, ekmeği ucuzlatmamız lazım. Gıdayı ucuzlatmamız gerekiyor. Bunu yapamazsak kriz daha uzun sürer. Mutfaktaki sıkıntıyı çözmek zorundayız. Bunu yapmanın yolları da belli. Bunun için öncelikle çiftçimizin sorunlarını çözmemiz, çiftçimizi tarlada tutmamız lazım. Yani tarımda üretim şart. Üretimi sağlayamazsak, çiftçimizi tarlada tutamazsak bu pahalılık devam eder. Türkiye de bu krizi kolay kolay atlatamaz. Çiftçimiz, önünü göremiyor. Üreticilerimizin maliyetlerinin düşürülmesini talep ediyoruz. Acilen tarımda girdi fiyatlarının makul seviyelere çekilmesi gerekiyor. Bununla ilgili hükümetimize bir rapor sunduk.

“Döviz kurlarındaki düşüş girdi fiyatlarına yansımadı”

Döviz kuru Rahip Brunson olayından sonra fırladı. Sadece kur fırlamadı, 2018 Eylül ayında mazot, gübre, ilaç fiyatları da fırladı. Tohum fiyatları da arttı. Bütün girdi fiyatları fırladı. Görüyorsunuz çiftçinin kullandığı girdilerin yanına yaklaşılmıyor. Gübre, mazot, yem, elektrik, tohum, ilaç gibi hemen her girdinin fiyatlarında büyük artışlar oldu. Sonra kur yüzde 26 civarında geriledi ama bizim girdi fiyatları aşağı düşmedi. Kurda meydana gelen düşüşler özellikle gübre, yem, elektrik ve ilaç fiyatlarına yansımadı. Girdi fiyatlarını aşağı düşürmemiz lazım. Eğer ucuzluk istiyorsak üreticimize sahip çıkmamız lazım. Çiftçimiz, enflasyonun çok üzerinde yükselen fiyat artışları nedeniyle yeterince gübre kullanamıyor. Üreticimizin tarlada kalmasını, üretmesini sağlamamız lazım. Aksi takdirde gıdada ucuzluk hayaldir. Bunu açıkça ifade ediyorum.

Belli yapısal sorunlarımızın çözülmesi, girdi maliyetlerinin düşürülmesi çok önemli. Finansman, pazarlama sorunlarımız var.

Ulusal Süt Konseyi çiğ sütte tavsiye fiyatını artırdı ama yem fiyatlarındaki artış bunu yetersiz kıldı.

Sosyal güvenlik primlerimiz fevkalade yüksek. Zaten zor şartlarda yaşamaya çalışan çiftçimizin aylık sigorta primi 764,96 kuruşa çıktı. Çiftçimizin tarım sigortalılığını sürdürebilmesi için tarım sigortası prim gün sayısı, 2008 yılındaki seviye olan 15 güne indirilmeli, prim miktarı aşağı çekilmelidir. Çünkü, TÜİK’in son rakamlarına baktığımızda kayıt dışılık tarımda fevkalade fazla. Erkeklerde yüzde 78, kadın çiftçilerimizde yüzde 95 civarında. 2 puan artış var. Prim miktarları aşağı çekilmezse kayıt dışılık daha da artacaktır. Bununla ilgili de hem Çalışma Bakanımıza hem de Tarım ve Orman Bakanımıza birer rapor sunduk. Kendilerinden bu sorunun çözülmesini bekliyoruz. Çiftçimiz daha fazla desteklenmeli, desteklerdeki kesintiler kaldırılmalı, düşük faizli krediye ulaşması sağlanmalıdır. Finansman sorunu çözülmelidir. Görünen o ki gündemimizi ekonomiye, tarıma çevirmek zorundayız. Ekonomiye ve tarıma öncelik vermek, bu alana yoğunlaşmak zorundayız. Topyekûn olarak ülke sorunlarının çözümü ve menfaatleri için çalışmalıyız. Çiftçimizin temel sorunlarını hükümetimize de ilettik. Çözüm bekliyoruz.”

Ramazan öncesi market fiyatlarındaki değişimler

Ramazan öncesi market fiyatlarına bakıldığında; geçen ay sonuna göre 6 üründe fiyat değişimi görülmezken, 11 üründe azalma, 23 üründe ise fiyat artışı olduğuna dikkati çeken Bayraktar, şunları kaydetti:

“Kırmızı mercimek, kuru üzüm, kuru incir, zeytinyağı, ayçiçeği yağı ve toz şeker fiyatında değişim görülmezken, fiyat düşüşü markette yüzde 48 ile en fazla sivri biberde meydana geldi.

Sivri biberdeki fiyat düşüşünü yüzde 35,5 ile yeşil soğan, yüzde 20,3 ile patlıcan, yüzde 19,3 ile salatalık, yüzde 16,3 ile ıspanak, yüzde 14,8 ile kabak izledi.

Markette en fazla fiyat artışı ise yüzde 92,2 ile kuru soğanda oldu. Kuru soğandaki fiyat artışını yüzde 59,9 ile patates, yüzde 53,5 ile limon, yüzde 36,2 ile havuç, yüzde 29 ile domates takip etti.

Ramazan öncesi üretici fiyatlarındaki değişimler

Üretici fiyatlarında ise; geçen ay sonuna göre 13 üründe fiyat değişimi görülmedi. 8 üründe azalma, 11 üründe ise fiyat artışı meydana geldi.

Karnabahar, elma, kuru fasulye, nohut, kırmızı mercimek, yeşil mercimek, pirinç, kuru kayısı, kuru incir, fındık, Antep fıstığı, yumurta ve süt fiyatlarında değişim olmadı.

Fiyat düşüşü üreticide yüzde 53,1 ile en fazla sivri biberde görüldü.

Sivri biberdeki fiyat düşüşünü yüzde 38,9 ile patlıcan, yüzde 30,8 ile salatalık, yüzde 28,2 ile yeşil soğan izledi.

Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 50 ile havuç ve limonda görüldü. Bu ürünlerdeki fiyat artışını yüzde 42,9 ile patates, yüzde 37,4 ile lahana, yüzde 30,4 ile kuru soğan takip etti.”

Aylık değişimlerin nedenleri

Geçen aya göre üretici ve marketlerde en fazla fiyatı düşen ürünün sivri biber, fiyatı en fazla artan ürünün üreticide havuç ve limon, markette ise kuru soğan olduğunu belirten Bayraktar,

“Fiyatı artan ürünlerden, arzın depolardan sağlandığı havuçta ve limonda ürün miktarındaki azalmaya bağlı olarak artış meydana geldi. Patateste ise depolardaki ürün miktarının azalmasının yanı sıra yeni ürün hasadının tam olarak başlamaması fiyatları yükseltti. Kuru soğanda da depolardaki ürünün bitmesi, yazlık soğan hasadının da yeni yeni başlaması fiyatları artırdı. Lahana ve pırasa gibi kışlık sebzelerde hasadın sonuna gelinmesi fiyatlarda artışa yol açtı. Domateste ihracatın yanı sıra ara dönem olması nedeniyle fiyat artışı görüldü. Zeytinyağında, üreticinin elindeki ürünün azalmaya başlamasıyla birlikte fiyatlarda artış meydana geldi.

Dana eti ve kuzu etinde maliyetlerde yaşanan artış fiyata yansırken, kuru üzümde ise arzdaki daralma fiyatları artırdı. Üreticide fiyatı düşen ürünlerden sivri biber, patlıcan, salatalık, yeşil soğan, kabak, marul, maydanoz ve ıspanak gibi ürünlerde hasat edilen ürün miktarı arttı ve fiyatlar geriledi” diye konuştu.

Üretici market fiyat makası

Bayraktar, Ramazan ayı öncesinde üretici ve market fiyatları arasındaki farkın en fazla yüzde 299,8 ile kuru incirde görüldüğünü belirtti.

Bayraktar, şunları söyledi:

“Domatesteki fiyat düşüşünü yüzde 5,4 ile patates, yüzde 4,6 ile nohut izledi.

Buna karşılık, marketlerde fiyatı en fazla artan ürün yüzde 65,4 ile kuru incir oldu. Kuru incirden sonra fiyat farkı sırasıyla, kuru kayısıda yüzde 289,3,

yeşil mercimekte yüzde 282,2, nohutta yüzde 274, sütte yüzde 264,2, kırmızı mercimekte yüzde 255,5 oldu.

Kuru incir 4 kat, kuru kayısı 3,9 kat, yeşil mercimek 3,8 kat, nohut 3,7 kat, süt ve kırmızı mercimek 3,6 kat fazlaya tüketiciye satılmaktadır.

Üreticide 15 liradan satılan kuru incir markette 59 lira 97 kuruşa, 10 lira olan kuru kayısı 38 lira 93 kuruşa, 2 lira 40 kuruş olan yeşil mercimek 9 lira 17 kuruşa, 3 lira 16 kuruş olan nohut 11 lira 82 kuruşa, 1 lira 51 kuruş olan süt 5 lira 50 kuruşa, 2 lira 11 kuruş olan kırmızı mercimek 7 lira 50 kuruşa satılıyor. Sonuç olarak üretici- tüketici fiyatları arasındaki makas bir türlü kapatılmıyor.”

Ramazan ayında yaşanabilecek fiyat hareketlerine yönelik uyarılar

Üreticilerin bin bir emekle ürettikleri üründen yeterli gelir elde etmeleri ve tüketicilerin de bu ürünleri makul fiyatlarla tüketebilmelerinin en büyük temennileri olduğunu vurgulayan Bayraktar, Ramazan ayında yaşanabilecek fiyat hareketlerine yönelik şu uyarılarda bulundu:

“Üreticilerimizin bin bir emekle ürettikleri üründen yeterli gelir elde etmeleri ve tüketicilerimizin de bu ürünleri makul fiyatlarla tüketebilmeleri en büyük temennimizdir.

Halkımızın Ramazan’da makul fiyatlardan ürün tüketebilmesi için en azından çok tüketilen ürünlerde üretici market fiyatlarına dikkat edilmesi, bunun takibinin yapılması gerekiyor. Biz, bu işin takipçisi olacağız.

Ramazan ayının başlamasına sayılı günler kala tüm gözler gıda fiyatlarına çevrilmiştir. Beklentimiz bütün kesimlerin sorumlu davranması, artan talebin suiistimal edilmemesidir. Tüketicilerimizin yeterli ve güvenilir gıdaya uygun fiyatla erişebilmesi hepimizin dileğidir. Spekülasyona fırsat verilmemeli, tedbirler zamanında alınmalıdır.

Üretici, esnaf, halk, Ramazan ayını dört gözle beklemektedir.

Tüm taraflar Ramazan ayının anlam ve önemine yakışır şekilde hareket etmeli, halkımız mağdur edilmemelidir. Gıda denetimleri artırılmalı, halkın sağlığıyla oynanmasına izin verilmemelidir. Ramazan yaklaşırken üretici, hal, pazar ve market fiyatlarını takibe devam ediyoruz. ‘Ramazan fırsatçılığı yapılmasın’ diyoruz.

Tüketicilerimizin yeterli ve güvenilir gıdaya uygun fiyatla erişebilmesinin sağlanmasını istiyoruz. Bu hususlarda gereken hassasiyeti göstermeyenler öncelikle karşılarında bizi bulacaklardır. Bundan kimsenin kuşkusu olmasın. Ramazan ayı boyunca yapacağımız ve piyasaların nabzını tutacağımız çalışmaları da sizlerle paylaşıp, üretici ve tüketici fiyatlarını kamuoyunun dikkatine sunacağız.”

Bayraktar, basın mensuplarının sorularına verdiği yanıtlarda, hükümetin yelkenleri tarıma çevirmesi gerektiğini ifade ettikleri bildirdi. Türkiye’nin bir kriz, küçülmeyle beraber enflasyon yaşadığını, Türkiye’de çok görülmeyen bir hadisenin stagflasyonun görüldüğünü belirten Bayraktar, şunları söyledi:

“Bu süreçte maliyetlerimiz arttı. Bu mesela buğday üretimimizi de olumsuz etkileyecek. Haziran ayından sonra sonuçlar gelmeye başladığında buğday rekoltesinin olumsuz etkilendiğini göreceğiz. Gübre kullanımının yeterli olmaması önemli bir etken. Çiftçimizi tarlada tutamazsak, üretmesini sağlayamazsak, tüketicilerimizin ucuz gıdaya ulaşması mümkün değildir, hayaldir. Bunu her zaman ifade ediyoruz. Hükümetimizin bu süreçte yelkenleri tarıma çevirmesi lazım. Büyük bir ülkeyiz elbet bu krizi atlatırız ama daha hızlı atlatmak istiyorsak muhakkak surette gıdayı ucuzlatmamız lazım. Yani pazardaki yangını söndürmemiz lazım aksi takdirde bu kriz uzun sürer. Bunun yolu üretici maliyetlerini aşağı çekmek, çiftçimizin tarlada kalmasını, ürününün para etmesini sağlamak, bununla alakalı gerekli tedbirleri almaktır. Biz bu manada hükümetimizi uyardık. Gerekli taleplerde bulunduk. Bu talepler yerine gelmezse elbette bununla ilgili olarak arkadaşlarımızla, başkanlarımızla toplanıp bir çalışma yapacağız. Ülkemiz kaybeder. Biz 5 milyonuz. Biz üretemezsek, kalan 76 milyon ne yiyecek? Biz üretemezsek 45-50 milyon turiste bu yaz ne yedireceğiz? Biz üretemezsek 5 milyon mülteci, yabancı, sığınmacı ne yiyecek? Bunları hesap etmek zorundayız.

“İnşaat sektörünü ayağa kaldıralım derseniz”

Artık ithalat yaparak bu kadar geniş büyük bir kitleyi doyurma şansımız yok. İthalat pahalı. Türkiye’nin ithalat yapma şansı kalmadı. Bugün buğdayın ithal maliyeti ton başına 1400 liranın üzerinde. Buğday üreticisine siz yeterli, geçinebileceği parayı vermezseniz 1400 lirayı kalkarsınız yabancı ülkelerin çiftçilerine verirsiniz. Onun için üretimi desteklemekten başka çare yok. Üretim, üretim, üretim. Bu ülkenin muhakkak surette üretmesi lazım. Bu krizi başka türlü çözemeyiz. İnşaat sektörü çöktü. Bir oraya kaynak aktaralım inşaat sektörünü ayağa kaldıralım derseniz ekonomiyi daha kötü hale getirirsiniz.

Bu krizi atlatmanın bir şansı var. Eski krizleri nasıl atlattık? Ucuz gıda ile atlattık. Ucuz et, ucuz meyve ve sebze, ucuz ekmek ile atlattık. Bu krizi atlatmak istiyorsak muhakkak suretle üreticiyi destekleyeceğiz, maliyetleri aşağı çekeceğiz, ucuz gıdaya ulaşacağız. Halk bazı alışkanlıklarını, bazı taleplerini terk edecek? Nedir bunlar buzdolabı almayacak, çamaşır makinesi almayacak, araba almayacak, elbise almayacak ama karnını doyuracak. Bunu erteleyemez. Bunu erteleme şansı yok. Gıda yaşam kaynağı. Çoluk çocuğunu besleyemezse, kendi karnını doyuramazsa yaşayamaz. Bunu erteleme şansı yok. O halde biz yelkenleri tarıma çevireceğiz. Kaynağımız varsa tarım için kullanacağız. Üreteceğiz, ucuzluk sağlayacağız, önce karnımızı doyuracağız. Karnımızı doyurmadan kriz falan bitmez. Bunu açıkça ifade edelim.”

TZOB