İsmail Gaspıralı Uygulama ve Araştırma Merkezi kuruldu

Kırım Tatar tarihinin önemli ismi İsmail Gaspıralı’nın adı, Rusya tarafından uygulanan zorla göç ve sürgünlerin ardından Kırım Tatarları’nın yoğun nüfus halinde Eskişehir’de yaşadığı üniversitede kurulan uygulama ve araştırma merkezine verildi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İsmail Gaspıralı Uygulama ve Araştırma Merkezi yönetmeliği, bugün (25 Şubat 2019, Pazartesi) tarih ve 30697 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

İsmail Gaspıralı’yı araştıracak, yayınlar yapacak

imarpanosu.com’un yönetmelikten derlediği bilgilere göre; İsmail Gaspıralı Uygulama ve Araştırma Merkezi, Türk Dünyasındaki üniversiteler, enstitüler, araştırma merkezleri ve sivil toplum kuruluşlarında sürdürülen İsmail Gaspıralı araştırmalarını destekleyecek ve bu alanda eğitim-öğretim, araştırma ve uygulama projeleri üreterek iş birliği sağlayarak ve bunları takip edecek.

İsmail Gaspıralı Uygulama ve Araştırma Merkezi ayrıca İsmail Gaspıralı ile ilgili kütüphaneler kuracak, İsmail Gaspıralı ile ilgili süreli ve diğer yayınlar çıkaracak, çıkan yayınları destekleyecek.

İsmail Gaspıralı kimdir? 

Bütün Türk dünyasındaki millî uyanış hareketlerinin büyük öncülerinden olan İsmail Gaspıralı Bahçesaray yakınlarında Avcıköy’de, Mustafa Ağa’nın oğlu olarak dünyaya geldi. Mustafa Ağa okumuş ve Türksever bir insandı, teğmenlikten emekli olarak Bahçesaray’a yerleşmişti.

İsmail Gaspıralı ilk öğrenimini yaptıktan sonra, Akmescit lisesine gitmiş; iki yıl sonra da Moskova Askeri Lisesi’ne geçmiştir. Gaspıralı orada başka ülkelerden gelen Türk öğrencilerle tanıştı. Okuldaki panslavist hareketler, onu Türk milleti üzerinde düşünmeye yöneltti. 1867’de altıncı sınıfta iken, Türklerin tek hür ülkesi olan Osmanlı İmparatorluğu’na gitmeyi ve o sıralardaki Girit savaşına katılmayı kafasına koydu. Bir kayıkta kırk beş gün kürek çektikten sonra Don nehrini geçerek Odesa’ya geldi, ancak pasaportu olmadığı için Ruslar tarafından yakalanarak Bahçesaray’a gönderildi.

Bu olaydan sonra bir daha Moskova’ya dönmedi., Menli Giray’ın kurduğu medresede Rusça dersleri vermeye başladı. 1869’da Yalta Dereköy’e gelerek burada burada yeni bir usulle Türkçe dersleri vermeye başladı. Onsekiz yaşındaki bu delikanlının ülküsü bütün Türk dünyası için, İstanbul Türkçesini esas alan ortak bir Türkçe kurmak ve Türkler arasındaki birlik şuurunu uyandırmaktı.

1871 yılında Paris’e gitti. Bilgisini artırmak için çalışırken, geçimi için de Rus romancısı Turgenyef’e sekreterlik etti. Batı medeniyeti içinde yaşayarak, tanıdı ve inceledi. 1874’de İstanbul’a geldi. Ceride-i Askeriye’de tercüman olarak çalıştı. Sonra Kırım’a döndü. Burada köylülerin, beylerin, mirzaların ve ulemanın hayatını yakından tanıdı 1878’de Bahçesaray belediye reisi seçilerek dört yıl bu görevi yürüttü. 1879’da gazete çıkarmak istedi ise de çar buna izin vermedi . Genç Molla imzası ile Tavrida gazetesinde Rusça makaleler yazdı. Bu yazılarını daha sonra “Rusya Müslümanlığı” adıyla yayımadı. Temel düşüncesi “Türk toplulukları okullar ve medreselerinde çağdaş ilim ve sanatları kendi dilinde okutmalıdır” oldu.

Nihayet 1883 yılının 10 Nisan günü Bahçesaray’da Tercüman gazetesini çıkardı. Gazete bütün Türk dünyasına yayıldı ve büyük heyecan uyandırdı. Bu gazete Gaspıralı’nın sevgili eşi ve ateşli bir türkçü olan Zühre Hanım’ın mücevherleri ile çıkmıştır. Zühre Hanım 1903 yılında ölmüş ve Bahçesaray’da Menli Giray türbesine gömülmüştür.

Gaspıralı Türk lehçelerinin, yabancı diller yerine birbirlerinden kelimeler alarak zenginleşmesini ve İstanbul Türkçesini esas alınarak ortak bir yazı diline kavuşulmasını sürekli savundu. Onun “Dilde, fikirde, işte birlik” sözü bugün de bütün Türk dünyasının ülkü ve ilkesi olmak değerindedir.

Gaspıralı hem yazdı hem de yılmadan, usanmadan Türk dünyasını gezerek konferanslar verdi. Onun tesirinde yetişen gençler Türk dünyasının her yanında çeşitli gazeteler ve kitaplar yayımladılar.

İsmail Gaspıralı 11 Eylül 1914* günü vefat etti. Cenazesi büyük bir cemaatle kaldırıldı ve eşinin yanına defnedildi.

Eserleri : Rusya Müslümanları (1881), Mirât-ı Cedid (Bahçesaray, 1882), Avrupa Medeniyetine Bir Nazar-ı Muvazene (İstanbul, 1885), Hâce-i Sıbyan (Bahçesaray, 1893) , Atlaslı Cihannâme (Bahçesaray, 1894), Mekteb ve Usul-ü Cedid Nedir (Bahçesaray, 1894) Dârürrahat Müslümanları yaki Acaib-i Diyâr-ı İslâm (Bahçesaray, 1909) Halebâ Vebası ve onun Daru devası, Bahçesaray.

(Kaynak: Zuhal YÜKSEL / Vatankirim.net )

Ayrıntılı bilgi için bakınız : www.ismailgaspirali.org

İsmail Gaspıralı Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetmeliği

Eskişehir Osmangazi Üniversitesinden:

ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ İSMAİL GASPIRALI UYGULAMA

VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YÖNETMELİĞİ

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İsmail Gaspıralı Uygulama ve Araştırma Merkezinin amaçlarını, faaliyet alanlarını, organlarını, organlarının görevlerini ve çalışma şekline ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Kapsam

MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik; Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İsmail Gaspıralı Uygulama ve Araştırma Merkezinin amaçlarına, faaliyet alanlarına, organlarına, organlarının görevlerine ve çalışma şekline ilişkin hükümleri kapsar.

Dayanak

MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinin (2) numaralı alt bendi ile 14 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;

a) Merkez: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İsmail Gaspıralı Uygulama ve Araştırma Merkezini,

b) Müdür: Merkezin Müdürünü,

c) Rektör: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Rektörünü,

ç) Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesini,

d) Yönetim Kurulu: Merkezin Yönetim Kurulunu,

e) Danışma Kurulu: Merkezin Danışma Kurulunu,

ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Merkezin Amaçları ve Faaliyet Alanları

Merkezin amaçları

MADDE 5 – (1) Merkezin amaçları şunlardır:

a) Türk Dünyasındaki üniversiteler, enstitüler, araştırma merkezleri ve sivil toplum kuruluşlarında sürdürülen İsmail Gaspıralı araştırmalarını desteklemek ve bu alanda eğitim-öğretim, araştırma ve uygulama projeleri üreterek iş birliği sağlamak ve bunları takip etmek.

b) Üniversitemiz ile diğer Türk Devletlerinde, Türk ve Akraba Topluluklarında bulunan İsmail Gaspıralı Araştırma Merkezleriyle müşterek bilimsel toplantılar düzenlemek ve bu tür faaliyetlere katılmak.

c) İsmail Gaspıralı ile ilgili konularda, yazılı ve görüntülü medyaya açıklama yapmak ve bilgi desteğinde bulunmak.

ç) İsmail Gaspıralı ile ilgili dünyada yapılmış olan çalışmaları toplamak, incelemek, arşiv ve veritabanı oluşturulmasına destek vermek.

d) İsmail Gaspıralı ile ilgili kütüphaneler kurmak.

e) İsmail Gaspıralı ile ilgili süreli ve diğer yayınlar çıkarmak, farklı yayım araçlarını devreye koymak ve bu yöndeki çalışmaları desteklemek.

Merkezin faaliyet alanları

MADDE 6 – (1) Merkez, 5 inci maddede belirtilen amaçlara ulaşabilmek için aşağıdaki faaliyetlerde bulunur:

a) İsmail Gaspıralı ve faaliyetleri ile ilgili her konuda çalışma ve projeler üretmek, hazırlanacak çalışmalara yurt içi ve yurt dışı kurumlardan destek sağlamak.

b) Üretilen projelere işlerlik kazandırmak için faaliyetlerde bulunmak, bu faaliyetleri, kurultay, toplantı, bilgilendirme oturumu, bilgi şöleni ve açık oturumlarla kamuoyuna duyurmak ve elde edilen sonuçları yayımlamak.

c) Merkezin amacına uygun konularda araştırma ve inceleme yapan yurt dışındaki benzer kuruluşlar ile yurt içindeki öğretim kurumları, kamu tüzel kişileri ve bilim insanları ile iş birliğinde bulunmak ve onların yapacağı çalışmaları takip ve teşvik etmek.

ç) Merkezin çalışma alanı ile ilgili yayınları takip etmek, arşiv ve veri tabanı oluşturmak.

d) Üniversitede öğrenim gören lisans ve lisansüstü öğrencilerinin İsmail Gaspıralı’nın fikir ve faaliyetleri üzerinde araştıma yapmalarına, arşiv, müze ve kütüphanelerde incelemelerde bulunmalarına destek olmak.

e) Merkezin amaçlarının gerçekleşmesine hizmet edecek şekilde görsel ve işitsel yayınlar hazırlamak, yaptırılacak araştırma sonuçlarını kitap, dergi, kitapçık, genel ağ sayfası ve benzeri yayım araçları vasıtasıyla yayınlamak.

f) Üniversitede konuyla ilgili ödev, bitirme tezi, proje, araştırma, lisansüstü tez veya diğer akademik çalışmaların yapılmasını sağlamak ve desteklemek.

g) İsmail Gaspıralı ile ilgili olarak farklı dillerde yayınlanmış olan makale ve benzer çalışmaların Türkiye Türkçesine dönüştürülmesini sağlamak.

ğ) Türk Dünyasında fakültelerin, araştırma enstitülerinin, akademik anlamda kurulmuş birimlerin İsmail Gaspıralı’nın öncülleri ve ardıllarının tanınması hususunda iş birliği temininin hayata geçirilmesine katkıda bulunmak.

h) Türk Dünyasında İsmail Gaspıralı’nın “dilde, fikirde, işte birlik” şiarını oluşturmaya çalışmak ve geliştirmek. Bu kapsamda bilgilendirici kaynak ve sanal ortam verileri hazırlamak.

ı) İsmail Gaspıralı’nın siyasi mücadelelerindeki demokratik tavırları ortaya koymak.

i) İsmail Gaspıralı’nın fikir ve faaliyetlerinin Türk Dünyasındaki mesleki ve sivil toplum kuruluşları arasında bilgi alışverişi ve dayanışmayı temin etmek.

j) İsmail Gaspıralı’nın Batı Medeniyeti, İslâm Dini ve Türklüğe bakışını o dönemin Osmanlı ve Rusya Müslümanlarındaki tezahürlerini ve karşılaştırmalarını yapmış ve yapacak çalışmaları araştırmak.

k) İsmail Gaspıralı’nın Türk yurtlarında kurduğu Usül-i Cedid mekteplerinde yetişmiş aydınların edebiyat, müzik, film, tiyatro, folklor ve benzeri faaliyetlerdeki çalışmalarını araştırmak.

l) İsmail Gaspıralı’nın yayımladığı Tercüman Gazetesinin Türk Dünyasındaki etkilerini ve bugüne kadar takip eden çalışmaları gerçekleştirmek.

m) İsmail Gaspıralı’nın yaşadığı çağda Türk Dünyasında yetişmiş Türk aydınlarını tanıtmak.

n) İsmail Gaspıralı’nın eserlerinin Türk Dünyasında yaygınlaşmasını sağlamak.

o) Amacı ile ilgili diğer faaliyetlerde bulunmak.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Merkezin Yönetim Organları ve Görevleri

Merkezin yönetim organları

MADDE 7 – (1) Merkezin yönetim organları şunlardır:

a) Müdür.

b) Yönetim Kurulu.

c) Danışma Kurulu.

Müdür

MADDE 8 – (1) Müdür, merkezin faaliyet alanı ile ilgili çalışmalarda bulunan Üniversite öğretim elemanları arasından, Rektör tarafından üç yıl için görevlendirilir. Süresi biten Müdür tekrar görevlendirilebilir.

(2) Müdür, çalışmalarında kendisine yardımcı olmak üzere, Yönetim Kurulu üyeleri arasından iki kişiyi müdür yardımcısı olarak görevlendirir. Müdürün görevi sona erdiğinde yardımcılarının da görevi sona erer.

(3) Müdür, görevi başında bulunmadığında, müdür yardımcılarından birine vekâlet bırakabilir. Merkez Müdürünün aralıksız altı aydan fazla görevinin başında bulunamadığı durumlarda görevi sona erer.

(4) Müdür, Merkezin bütün etkinliklerinin gözetim ve denetiminden ve bu konularda gerekli koordinasyonun sağlanmasından Rektöre karşı birinci derecede sorumludur.

Müdürün görevleri

MADDE 9 – (1) Müdürün görevleri şunlardır:

a) Merkezi yönetmek ve temsil etmek.

b) Merkezin faaliyetlerinin 5 inci maddede belirtilen amaçlar doğrultusunda yürütülmesini ve gerekli koordinasyonu sağlamak.

c) Yönetim ve Danışma Kurullarını toplantıya çağırmak ve toplantılara başkanlık etmek.

ç) Merkez çalışmalarının gerektirdiği görevlendirmeleri yapmak.

d) Her öğretim yılı sonunda, Merkezin genel durumu ve işleyişi hakkındaki raporunu Yönetim Kurulunun görüşünü de aldıktan sonra Rektöre sunmak.

e) Yurt içinde ve yurt dışında benzer faaliyetlerde bulunan kuruluşlarla iş birliği yapmak.

Yönetim Kurulu

MADDE 10 – (1) Yönetim Kurulu; Müdür, iki müdür yardımcısı ve dört üye olmak üzere toplam yedi kişiden oluşur.

(2) Yönetim Kurulu üyeleri; Müdürün önerisiyle üniversite öğretim elemanları arasından Rektör tarafından üç yıl süreyle görevlendirilir. Görev süresi biten üye yeniden görevlendirilebilir. Üyeliğin herhangi bir nedenle boşalması halinde, kalan süreyi tamamlamak üzere aynı usulle yeni üye görevlendirilir.

(3) Yönetim Kurulu, merkezin karar organıdır.

(4) Yönetim Kurulu, yılda en az iki defa planlı, gerek görüldüğü durumlarda Müdürün daveti üzerine de toplanır, salt çoğunlukla toplantı yapılabilir ve bu durumda kararlar oybirliği ile alınır.

Yönetim Kurulunun görevleri

MADDE 11 – (1) Yönetim Kurulunun görevleri şunlardır:

a) 5 inci maddede tanımlanan amaçlar çerçevesinde 6 ncı maddede belirtilen faaliyet alanlarına ilişkin kararlar almak.

b) Merkezin çalışma plan ve programını hazırlamak.

c) Araştırma ve uygulama projelerini görüşmek ve karara bağlamak.

ç) Bütçe taslağını görüşmek ve karara bağlamak.

d) Rektörlüğe sunulmak üzere hazırlanacak faaliyet raporlarını görüşmek.

e) Merkezde gerçekleştirilen çalışmaları değerlendirip projeksiyon hazırlamak.

f) Kurulacak araştırma ve çalışma gruplarını belirlemek.

g) Merkezle ilgili görevlendirmeleri karara bağlamak.

Danışma Kurulu

MADDE 12 – (1) Danışma Kurulu, Müdürün önerisi ile Rektörün görevlendireceği Üniversitenin öğretim elemanları arasından dört üye ve diğer üniversitelerden veya sivil toplum kuruluşlarından İsmail Gaspıralı ile ilgili çalışmalarda bulunanlar arasından davet edilecek üç üye olmak üzere toplam yedi üyeden oluşur.

(2) Danışma Kurulu, yılda en az iki kez Müdürün çağrısı üzerine toplanır. Toplantı Müdürün başkanlığında telekonferans yöntemi ile de yapılabilir. Kararlar toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile alınır.

(3) Danışma Kurulu üyelerinin görev süresi üç yıldır. Süresi dolmadan ayrılan üyenin yerine kalan süreyi tamamlamak üzere aynı yöntemle yenileri görevlendirilir. Süresi biten üyeler yeniden görevlendirilebilir.

(4) Danışma Kurulundan ilgili üyeler gerektiğinde Müdürün daveti üzerine Yönetim Kurulu toplantılarına katılabilirler, ancak oy kullanamazlar.

Danışma Kurulunun görevleri

MADDE 13 – (1) Danışma Kurulunun görevleri şunlardır:

a) 5 inci maddede tanımlanan amaçlar çerçevesinde merkezin faaliyetlerine yönelik görüş, öneri ve değerlendirmelerini Müdüre veya Yönetim Kuruluna sunmak.

b) Bir yıl önceki işler hakkında bilgi almak.

c) Yıllık çalışma planlarını görüşmek.

Çalışma birimleri, çalışma ve proje grupları

MADDE 14 – (1) Merkezin araştırma, proje, eğitim ve benzeri faaliyetlerine paralel olarak Müdürün önerisi ile gerektiği kadar çalışma birimi, çalışma ve proje grupları oluşturulabilir. Oluşturulan birimlerde çalıştırılmak üzere gerektiği kadar personel Müdürün teklifi üzerine Rektör tarafından görevlendirilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Çeşitli ve Son Hükümler

Harcama yetkilisi

MADDE 15 – (1) Merkezin harcama yetkilisi Rektördür. Rektör bu yetkisini kısmen veya tamamen Müdüre devredebilir.

Yönetmelikte hüküm bulunmayan haller

MADDE 16 – (1) Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde ilgili diğer mevzuat hükümleri ile Üniversite Yönetim Kurulu tarafından alınan kararlar uygulanır.

Yürürlük

MADDE 17 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 18 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Rektörü yürütür.

imarpanosu.com